Vô ngã là gì?

Vô ngã là một trong những pháp ấn quan trọng và đặc trưng chỉ có trong Phật giáo. Ta thường hay nghe nói đến vô ngã trong kinh điển, pháp thoại hoặc trong phim ảnh hay tình cờ nghe được trong cuộc sống ... như vậy hiểu thế nào là vô ngã?

Vô ngã cần phải hiểu đầy đủ là không có một cái tôi bất biến, hiểu xa hơn là không có một linh hồn bất diệt. Vì cái tôi luôn thay đổi từng giờ, từng phút, từng giây ... tôi của hôm nay có thể có sức khoẻ, diện mạo, suy nghĩ và sở thích khác tôi của hôm qua.

Một ví dụ điển hình để cho thấy sự vô ngã là: khi ta bị một tai nạn mất hết trí nhớ và thay đổi cả diện mạo thì cái tôi trước và sau tai nạn hoàn toàn khác nhau, cái tôi bây giờ khi nhìn tấm hình khi xưa sẽ không nhận biết đó là chính mình nếu không có ai đó cho mình biết. Lúc này ta như một người mới, tương tự như kí ức một đứa trẻ bắt đầu biết nhận thức, không còn nhớ rằng có một cái tôi trước khi bị tai nạn với ta là một.

Đứa trẻ mới sinh ra cũng vậy không biết kiếp trước mình là ai, và nếu đem so sánh chẳng phải rằng ta sau khi bị tai nạn có một cái ta với một kiếp sống mới hay sao?

Do đó chân lý của cuộc đời này là vô ngã, cái tôi luôn luôn biến đổi mà ta chưa nhìn sâu nên không nhận ra. Ý thức, trí tuệ, thân và tâm ta thay đổi liên tục, ta cho rằng có bản ngã bất biến là do ta bị ký ức đánh lừa. Tôi chưa thấy chứng minh khoa học nào công nhận ký ức tồn tại sau khi chết, tôi chỉ thấy rõ ràng một điều là nếu tôi bị tai nạn mất ký ức 5 lần thì có 5 cái tôi khác nhau được sinh ra và Đức Phật đã nhìn thấy rõ điều này nên ngài thuyết cho chúng ta về vô ngã.

Cư sĩ Đường Minh.